Edupia Blog

Vài năm đầu đời của trẻ là chìa khóa cho sự phát triển các kỹ năng nghe – nói và nhận thức ngôn ngữ. Điều quan trọng là tạo cho trẻ một môi trường giúp phát triển các kỹ năng đó hiệu quả.

Tại sao lại bắt đầu từ nghe và nói?

Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ nhỏ có khả năng tiếp thu các âm thanh của hơn 200 ngôn ngữ khác nhau. Và kỹ năng nghe – nói không chỉ được tự phát triển. Chúng liên quan đến tương tác xã hội, chơi, quan sát, lắng nghe và bắt chước người lớn của trẻ.

Từ khi sinh tới 6 tuổi là giai đoạn thích hợp nhất cho việc học song ngữ. Vì vậy, hãy cho trẻ “tắm” trong môi trường tiếng mẹ đẻ và ngôn ngữ thứ hai ngay khi mới sinh. Việc tiếp xúc và lắng nghe chính là yếu tố then chốt giúp phát triển tốt hơn về kỹ năng xã hội, kỹ năng giao tiếp. Kỹ năng phát âm tốt hơn (cả tiếng mẹ đẻ lẫn ngôn ngữ thứ 2).

Nghe là kỹ năng quan trọng việc học ngôn ngữ. Ngôn ngữ được bắt đầu học từ nghe – nói – đọc – viết. Trẻ không nhất thiết phải hiểu những gì chúng nghe. Nhưng lắng nghe ngữ điệu, âm thanh, cảm xúc lời nói…cũng giúp ích rất nhiều. Điều này sẽ tạo nhiều cơ hội cho trẻ được nghe ngôn ngữ thứ hai trong ngữ cảnh hằng ngày giống như tiếng mẹ đẻ.

Trẻ có thể không hiểu hết nghĩa của từ, nhưng chúng có thể phân biệt ngôn ngữ này với tiếng mẹ đẻ và dùng khả năng suy đoán để hiểu ý chính. Ngoài ra, những từ được lặp lại nhiều lần với sự trợ giúp của hình ảnh, ngữ cảnh giúp bé hiểu ý nghĩa thực của chúng. Đó là điều kiện rất tốt để học ngoại ngữ thành công sau này. Kỹ năng suy đoán giúp trẻ học nhanh nhiều thứ, trong đó có cả ngôn ngữ.

Bạn hãy nhớ rằng không cần thiết phải chú tâm dạy ngôn ngữ nào đó cho một đứa trẻ tuổi mầm non. Trẻ học một cách thoải mái, tự nhiên nhờ khả năng mà các nhà tâm lý học gọi là “tính hồn nhiên nhận thức”.

Tiến sĩ Sujin Yang đã nghiên cứu quá trình học ngôn ngữ của trẻ nhỏ hơn 30 năm, với trên 20 ngôn ngữ của các nền văn hóa khác nhau trên thế giới. Bà chỉ ra rằng trẻ nhỏ có thể tiếp thu hơn một thứ tiếng cùng một lúc rất tự nhiên, thoải mái. Trẻ mầm non có thể học rất nhanh ngôn ngữ thứ hai khi được tiếp xúc trong môi trường ngôn ngữ, mà chúng đang học thông qua việc lắng nghe và nói lại.

Trẻ học nói bằng cách lắng nghe như thế nào

Đối với một đứa trẻ phát triển bình thường, việc học là dễ dàng và tạo cơ hội học tập cũng không khó. Thông qua chơi, các tương tác và trải nghiệm đơn giản hàng ngày, chúng ta có thể giúp trẻ có được ngôn ngữ và kỹ năng mới.

Một khía cạnh quan trọng của việc học nói là lắng nghe. Một đứa trẻ học những âm thanh và từ mới bằng cách lắng nghe những người xung quanh. Đây là lý do tại sao ba mẹ nên cung cấp lời nói tốt cho con lắng nghe. Nói từ rõ ràng và chậm rãi và sử dụng nhiều ngữ điệu.

Nếu con bạn cố gắng nói một từ và nó không được phát âm chính xác, hãy khen ngợi bé vì đã cố gắng. Đừng cố gắng và khiến con bạn lặp lại từ đó hoặc sửa nó. Lặp lại từ đó để cho thấy bạn đã hiểu và cho con bạn một phiên bản tốt của từ này.

Kỹ năng lắng nghe và chú ý là cách xây dựng phát triển ngôn ngữ. Việc tiếp thu những kỹ năng này là rất quan trọng trong những năm đầu tiên nếu bạn muốn con bạn thành công. Sự phát triển của các kỹ năng này được tạo điều kiện thuận lợi bằng sự tương tác với những người khác, với sự tập trung chung và chơi trong một môi trường song ngữ.

Tiến sĩ Patricia Kuhl và các cộng sự gần đây đã nghiên cứu xử lý các âm thanh ngôn ngữ ở trẻ. Họ đã sử dụng một công nghệ để xác định thời gian và vị trí hoạt động trong não khi các bé nghe các âm tiết ngôn ngữ trong tiếng Anh và Tây Ban Nha.

Dựa trên các bản ghi não, Patricia Kuhl phát hiện bộ não của trẻ sơ sinh được điều chỉnh theo bất kỳ ngôn ngữ hoặc ngôn ngữ nào chúng nghe được từ những người xung quanh. Ví dụ: Một bộ não đơn ngữ trở nên được điều chỉnh theo âm thanh của một ngôn ngữ và một bộ não song ngữ linh hoạt sẽ điều chỉnh theo âm thanh của hai ngôn ngữ. 

Do đó, trẻ em cũng có thể được hưởng lợi từ những lợi thế liên quan đến việc nghe ngoại ngữ. Đặc biệt, những đứa trẻ song ngữ (tiếng Anh và 1 ngôn ngữ bất kỳ) cho thấy phản ứng não mạnh mẽ không kém đối với âm thanh như những đứa trẻ đơn ngữ. 

Một đứa trẻ có thể có thính giác hoàn hảo, nhưng không có nghĩa việc lắng nghe cũng hoàn hảo. Trẻ vẫn có thể nghe rất kém nếu thiếu giao tiếp xã hội. Những năm đầu đời sẽ gặp khó khăn trong việc lắng nghe, ghi nhớ và làm theo lời nói.

Một số trẻ thấy những kỹ năng này khó thành thạo hơn những kỹ năng khác. Có rất nhiều cách để tăng cường kỹ năng lắng nghe và chú ý của con bạn. Ví dụ bằng cách tắt tivi và dành thời gian chất lượng với chúng. Cố gắng tìm các hoạt động chia sẻ sự chú ý của bạn và trẻ có thể vừa thích thú và tập trung vào cùng nhau.

Nếu bạn muốn khuyến khích trẻ phát triển lời nói, hoặc phát âm những từ đầu tiên, có rất nhiều hoạt động bạn có thể làm để phát triển lời nói của con bạn và giúp chúng tạo ra nhiều từ hơn. Bạn có thể biến mọi hoạt động hàng ngày thành cách để dạy con ngôn ngữ, ví dụ như bằng cách quan sát chỉ vào các đồ vật và gọi tên chúng, đặt tên cho các con vật hay hát một bài hát, đặt câu hỏi cho con…

Việc học một ngôn ngữ thứ mới cũng giống như trẻ học tiếng mẹ đẻ trong những năm đầu đời. Trong giai đoạn đầu, trẻ sử dụng 2 kỹ năng nghe – nói để phát âm, giao tiếp.

Vì vậy, chúng ta không thể ép chúng học đọc, viết trước, mà hãy cho trẻ học cách lắng nghe và nói theo. Trẻ học từ cách lắng nghe bố mẹ và những người xung quanh nói, sau đó nhắc lại, vì vậy trẻ học kỹ năng nghe – nói trước tiên sau đó mới đến kỹ năng đọc viết.